تصویری از فساد و ناکامی که گزارش نهایی آمریکا از مأموریت افغانستان ترسیم می‌کند

یک نهاد آمریکایی که در سال ۲۰۰۸ برای ارزیابی تلاش‌های پشتیبانی از افغانستان تأسیس شد، شصت‌وهشتمین و آخرین گزارش سه‌ماههٔ خود را به کنگره ارائه کرده است.

این گزارش حاوی جزئیاتی تکان‌دهنده دربارهٔ هدررفت منابع و «فساد گسترده» در طول نزدیک به ۲۰ سال مداخلهٔ غرب در افغانستان است و همچنین نگرانی‌هایی را دربارهٔ کاهش کمک‌های دولت ترامپ مطرح می‌کند.

این گزارش را ادارهٔ بازرس ویژهٔ بازسازی افغانستان (موسوم به سیگار، SIGAR)، یک نهاد دولتی، در ۳۰ ژوئیه (نهم مرداد) منتشر کرد؛ یعنی دو هفته پیش از چهارمین سالگرد بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان.

در بخشی از این گزارش با عنوان «نکات پایانی مأموریت»، آمده است که دولت افغانستان تحت حمایت غرب، گاه حتی علاقه‌ای به پروژه‌هایی که ایالات متحده پیشنهاد می‌داد نداشت.

به‌عنوان نمونه، ادارهٔ یادشده گزارش داده که بیشتر ساختمان‌های پنج مقر پلیس مرزی افغانستان که ۲۶ میلیون دلار هزینه داشته‌اند، یا خالی مانده‌اند یا به شکل نامناسبی استفاده می‌شدند، از جمله یکی از آن‌ها که به‌عنوان مرغ‌دانی مورد استفاده قرار گرفته بود.

این گزارش ۹۹ صفحه‌ای، آخرین بخش از مجموعه‌ای دقیق و مفصل از گزارش‌هاست که فراز و نشیب‌های مأموریت ایالات متحده در افغانستان را ثبت کرده‌اند، در حالی‌که کمک‌های مالی آمریکا به این کشور در حال پایان یافتن است.

توماس روتیگ، تحلیل‌گر باسابقهٔ افغانستان، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت:

«اگر آن گزارش‌ها را دنبال کرده باشید، به‌روشنی می‌دانستید که این مأموریت به کجا می‌رود و چطور پایان می‌یابد. سیاستمداران اما ترجیح دادند آن را نادیده بگیرند و تا زمان فرار نیروها در اوت ۲۰۲۱، پیام‌های امیدوارکننده از افغانستان بدهند. این مجموعه، آرشیوی بسیار ارزشمند از داده‌هایی است که نشان می‌دهد در افغانستان چه چیزهایی اشتباه پیش رفت. اگر کمک‌کنندگان، به‌ویژه دولت آمریکا، بر اساس آن عمل کرده بودند، نتیجه بسیار بهتر می‌بود.»

گزارش همچنین می‌گوید کشورهای غربی و نهادهای جهانی، پول هنگفتی را وارد افغانستان کردند که به فساد دامن زد، در حالی‌که مقام‌های آمریکایی، با اولویت دادن به اهداف امنیتی و سیاسی، از کنار این فساد گذشتند.

روتیگ که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ در افغانستان برای سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آلمان کار کرده است، با این ارزیابی موافق است. او می‌گوید: «همه می‌دانستند که فساد مشکل بزرگی است، اما پرداختن به این موضوع با راهبرد سیاسی تداخل پیدا می‌کرد و بنابر این در اولویت دوم قرار گرفت و کانون توجهات همان مسئله امنیت باقی ماند.»

سیاست دولت ترامپ در قبال افغانستان

اما گزارش نهایی ادارهٔ بازرس ویژهٔ بازسازی افغانستان فقط به مرور کل مأموریت نمی‌پردازد، بلکه همچنین بر پیامدهای انسانی تصمیمات دولت ترامپ برای کاهش کمک‌ها به افغانستان تأکید می‌کند و می‌گوید وزارت خارجه توضیحی دربارهٔ توقف برنامه‌های خاص ارائه نکرده است.

در گزارش آمده: «ادارهٔ جمعیت، پناهندگان و مهاجرت وزارت خارجه به «سیگار» گفت که اطلاعی از دلیل لغو برخی کمک‌ها نداشته و در روند تصمیم‌گیری هم دخیل نبوده است.»

رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی از وزارت خارجه آمریکا خواسته به این بخش‌ها از گزارش پاسخ دهد.

ادارهٔ بازرس ویژهٔ بازسازی افغانستان، «سیگار»، می‌گوید واشینگتن در ماه آوریل «تمام کمک‌های خارجی که در افغانستان فعالیت داشتند» را متوقف کرد. این اقدام پس از فرمان اجرایی ماه ژانویهٔ ریاست‌جمهوری آمریکا صورت گرفت که گفته بود: «صنعت کمک خارجی ایالات متحده و دستگاه بوروکراتیک مربوط به آن با منافع آمریکا هماهنگ نیست و در بسیاری موارد، مغایر با ارزش‌های آمریکایی است.»

تنها چند روز پس از آن، دولت ترامپ شروع به برچیدن سریع آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا (یو‌اِس‌اِید) کرد که مسئول اجرای کمک‌های غیرنظامی و پروژه‌های توسعه‌ای بود.

در گزارش «سیگار» همچنین آمده که دربارهٔ تلاش‌های طالبان برای تصاحب اموال، از جمله خودروهای نظامی وابسته به پروژه‌های یو‌اِس‌اِید که در حال تعطیل شدن بودند، گزارش‌های متناقضی وجود دارد.

گزارش می‌گوید: «یو‌اِس‌اِید اعلام کرد که نیروهای زرهی سنگین از اداره کل اطلاعات طالبان چندین بار با زور وارد ساختمان‌های شریکان اجرایی شده‌اند و تجهیزات، پول نقد و اسناد پروژه‌ها را توقیف کرده‌اند.» همچنین اشاره شده که کارکنان بازداشت و بازجویی شده‌اند.

اما «سیگار» می‌گوید این گزارش‌ها با اطلاعات رسمی واشینگتن مغایرت دارد. به‌نوشتهٔ گزارش: «هم دفتر جمعیت، پناهندگان و مهاجرت وزارت خارجه و هم دفتر جمع‌آوری و خنثی‌سازی سلاح‌ها گفته‌اند که شریکان اجرایی‌شان گزارشی از درخواست طالبان برای دریافت دارایی، اطلاعات یا اطلاعات شخصی کارکنان نداده‌اند، و همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، دفتر کمک خارجی وزارت خارجه هم از پاسخ به پرسش‌های «سیگار» در این سه‌ماهه خودداری کرده است.»

این مسئله حساس است، چون دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از طالبان خواسته بود تجهیزات نظامی را که نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۲۱ به جا گذاشته‌اند، بازگردانند.

ترامپ در ژانویه گفته بود: «افغانستان یکی از بزرگ‌ترین فروشندگان تجهیزات نظامی در جهان است. می‌دانید چرا؟ چون دارند تجهیزاتی را می‌فروشند که ما جا گذاشتیم. ما تجهیزات نظامی‌مان را می‌خواهیم.»

عملیات «سیگار» در ماه سپتامبر پایان خواهد یافت.

پیش از آن، این نهاد یک گزارش دیگر نیز منتشر خواهد کرد که بررسی می‌کند چگونه درس‌هایی که از افغانستان، غزه، سوریه و دیگر نقاط آموخته شده، می‌تواند در مأموریت‌های آینده در کشورهای غیردموکراتیک که پروژه‌های کمک‌رسانی در آنها با مداخله مواجه‌اند، به کار رود.